حمله‌ی پهباد‌ها به رئیس‌جمهور ونزوئلا آخرین از نوع خودش نخواهد بود

در روز چهارم آگوست، دو پهباد (Drone) مجهز به مواد منفجره به نیکولاس مادورو (Nicolás Maduro) رییس‌جمهور ونزوئلا حمله‌ور شدند. مادورو داشت در مراسمی در فضای باز که در کاراکاس اجرا می‌شد، سخنرانی می‌کرد. رییس‌جمهور و همراهانش از این حمله جان سالم به در بردند، ولی این حمله به خیلی‌ها ثابت کرد پهباد‌ها می‌توانند خارج از نواحی جنگی نیز خطرآفرین باشند. آیا بالاخره لحظه‌ای که جامعه‌ی پژوهشگران پهباد‌ها منتظرش بودند فرا رسیده است؟

همان‌طور که انتظار می‌رفت عموم مردم از این اتفاق شوکه و غافلگیر شدند. ولی بسیاری از کسانی که کارشان مطالعه‌ی پهباد‌هاست، مدتی می‌شد انتظار چنین حمله‌ای را داشتند. دنیس ام. گوملی (Dennis M. Gomley)، نویسنده و پژوهشگر در سال 2003 هشدار داده بود که ممکن است گروهک‌های تروریستی غیر دولتی برای کشتن مخالفانشان از پهباد و موشک استفاده کنند. اِن.آر. جنزن-جونز (N.R. Jenzen-Jones) و مایکل اسمالوود (Michael Smallwood) در پژوهشی که اخیراً انجام داده،‌اند به بررسی گسترش سریع استفاده از پهباد‌ها به دست عوامل غیردولتی پرداخته‌اند و پیش‌بینی کرده‌اند در آینده پهباد‌ها با روش‌های خلاقانه‌تر و پیچیده‌تری استفاده خواهند شد.

هنوز معلوم نشده شرایط دقیق حمله چه بوده است. در گزارش‌های اولیه به انفجار مخزن گاز اشاره شده است. وبسایت بِلینگکت (Bellingcat) که کارش کاوشگری در چنین مسائلی است، با بررسی ویدئوهای حادثه و تعیین مختصات دقیق وقوع آن روی نقشه به این نتیجه رسیدند که پهباد‌ها در محل وقوع حادثه به پرواز درآمده و در حمله دخیل بودند. در یکی از ویدئوها مشاهده می‌کنیم که یکی از پهباد‌ها وسط هوا منفجر می‌شود و پهبادی دیگر به ساختمانی برخورد می‌کند.

طبق گزارش‌های اعلام‌شده سیستم پهباد‌های دخیل در حمله‌ی کاراکاس DJ Matrice 600 بود. این سیستم مخصوص عکاسان حرفه‌ای‌ست و قادر به حمل کردن تقریباً شش کیلوگرم تجهیزات عکاسی است. طبق گزارش واشتگتن‌پست پهباد‌ها یک کیلوگرم C-4 با خود حمل می‌کردند. مادورو نه گذاشت، نه برداشت و این حمله را گردن «جناح راست افراطی ونزوئلا با همکاری جناح راست افراطی کلمبیا» انداخت. این اتهام، در کنار دستگیری‌های سریع و سابقه‌ی بهانه کردن توطئه‌های ضددولتی برای زندانی کردن مخالفین، باعث شده عده‌ای این حادثه را حمله‌ای دروغین و طرح‌ریزی‌شده توسط عوامل داخلی در نظر بگیرند. ولی حتی اگر شرایط سیاسی وقوع حمله مشکوک به نظر برسد، استفاده از پهباد برای انجام حمله‌ی تروریستی حقیقتی انکارناپذیر است.

البته نباید توجهمان را فقط به خود پهباد‌ها معطوف بداریم. نکته‌ی قابل‌توجه این است که این پهباد‌ها تحت کنترل گروهکی غیردولتی (طبق گزارش‌ها «سربازهای تی‌شرت‌پوش») بوده‌اند و این حمله در محل تجمع شهروندان عادی اتفاق افتاد و نه ناحیه‌ی جنگی. چیزی که واقعه‌ی کاراکاس را از موارد مشابه پیشین متمایز می‌کند، همین یک نکته است. ولی از مدت‌ها پیش می‌شد انتظار وقوعش را داشت.

چند دهه‌ای می‌شود که نهادهای نظامی سرتاسر جهان از پهباد‌ها استفاده می‌کنند. در حال حاضر تقریباً 90 کشور به پهباد‌های نظامی مجهز هستند. پهباد‌های مخصوص شهروندان پدیده‌ای نسبتاً نوظهور است. ولی با این‌که بازار پهباد‌های تجاری همچنان در دوران طفولیتش به سر می‌برد، میلیون‌ها پهباد تفریحی سرتاسر دنیا فروخته شده‌اند. این قضیه از چشم عوامل غیردولتی همچون گروهک‌های تروریستی دور نمانده است.

استفاده از پهباد‌ها برای عوامل غیردولتی بسیار به‌صرفه است، شاید حتی بیشتر از عوامل دولتی. الکساندرا سَندر (Alexandra Sander)، پژوهشگر مرکزی مخصوص توسعه‌ی رویکردی جدید به امنیت آمریکا به هنگام اجرای شبیه‌ساز پهباد‌ها پی برد که دسترسی عوامل غیردولتی به پهباد‌ها بسیار برایشان پرسود است، چون برای آن‌ها قابلیت‌های هوایی‌ای فراهم می‌کند که در حالت عادی از آن محروم هستند. پهباد‌ها به عوامل غیردولتی اجازه می‌دهد در هوا خودی نشان دهند.

با این‌که داعش اولین عامل غیردولتی نیست که از پهباد‌ها استفاده کرد، ولی بیشتر از هر عامل دیگری قابلیت‌های خود را در این زمینه تقویت کرده است. در ابتدا این گروهک از پهباد‌هایی که به طور قانونی قابل‌خرید بودند برای ترویج پروپاگاندا و سپس عملیات تجسسی استفاده کرد. طولی نکشید که داعش به مسلح کردن پهباد‌ها رو آورد. در ابتدا به پهباد‌ها مواد منفجره وصل کردند و بدین ترتیب بمب‌های کنارجاده‌ای یک‌بارمصرف به وجود آوردند، ولی مدتی بعد این گروه یاد گرفت چگونه با استفاده از نارنجک و مهمات توپخانه‌ای از یک پهباد چندین بار استفاده کند.

تا پیش از حمله به مادورو، این تاکتیک فقط در مناطق جنگی واقع در عراق، سوریه و اوکراین استفاده شده بود. متاسفانه بعید به نظر می‌رسد این حمله موردی استثنایی باشد، چون استفاده از پهباد‌ها برای انجام حملات تروریستی بسیار آسان است.

با این‌که داعش تلاش زیادی کرده تا دانش استفاده از پهباد‌ها را گسترش دهد، اما به تلاش یا دانش زیادی نیاز نیست تا از پهباد‌های تفریحی برای مقاصد شوم استفاده کرد. در اینترنت علاقه‌مندان پهباد‌هایشان را به تیربار یا شعله‌افکن مجهز می‌کنند و آن‌ها را به عرصه‌ی نمایش می‌گذارند. در واقع، پهباد‌های تجاری به چنان درجه‌ای از پیچیدگی دست پیدا کرده‌اند که حتی سازمان‌های نظامی غربی، من‌جمله نیروی دریایی هلند و آلمان و ستاد فرماندهی عملیات ویژه ایالات متحده آمریکا هم به استفاده کردن ازشان روی آورده‌اند.

قیمت پهباد‌های DJI M600 استفاده‌شده در حمله‌ی کاراکاس تقریباً 5000 دلار است و می‌توان با آن‌ها چند کیلوگرم تجهیزات حمل کرد و این «تجهیزات» می‌تواند هر چیزی باشد و با هر چیزی جایگزین شود. برای همین می‌توان در راستای اهداف پلید از آن‌ها استفاده‌های متعددی کرد. همان‌طور که جنزن-جونز خاطرنشان کرد، پژوهشگرانی که روی پهباد‌ها مطالعه انجام می‌دهند می‌ترسند در ملاء عام راجع‌به استفاده‌ی پلید ازشان حرف بزنند، تا مبادا کسی از حرف‌هایشان ایده‌ای الهام بگیرد. ولی تلاش برای به قتل رساندن افراد مهمی که تحت حفاظت قرار دارند، همیشه در راس نگرانی‌ها قرار داشته است.

جامعه‌ی پژوهش‌گران پهباد‌ها حمله‌ای مشابه به حمله‌ی کاراکاس را از مدت‌ها قبل پیش‌بینی کرده بود و حتی انتظار داشت این حمله زودتر اتفاق بیفتد و نتیجه‌ی ناگوارتری داشته باشد. شاید حمله‌ای مشابه با نتایج ناگوار به‌زودی اتفاق بیفتد. در واکنش به این اتفاق، فناوری دفع پهباد حسابی رونق پیدا کرده است: در یکی از گزارش‌های سرمایه‌گذاری گلدمن ساکس در سال 2016 تخمین زده شده که نزدیک به 10 درصد از پژوهش‌های دفاعی ایالات متحده و بودجه‌های بخش توسعه‌دهی به طراحی سیستم‌های مقابله با پهباد‌ها اختصاص داده شده است.

فناوری‌های طراحی‌شده برای دفع کردن حملات پهباد‌ها تنوع زیادی داشته‌اند و از تفنگ‌ها و لیزرهای اخلال‌گر تا پهباد‌های مخصوص مبارزه با پهباد‌های دیگر متغیر بوده‌اند. یک سری آزمایش انجام شده تا معلوم شود آیا می‌توان از عقاب‌ها برای شکار پهباد‌ها استفاده کرد یا نه. ولی تمام این سیستم‌ها نقاط ضعف مخصوص به خودشان را دارند. استفاده از اخلال‌گر پهباد‌ها در نواحی شهری دردسرآفرین است، چون ممکن است به جز فرکانس پهباد‌ها در فرکانس وسایل دیگر هم اخلال ایجاد کند. پهباد‌های مخصوص دفع پهباد‌های دیگر و عقاب‌ها هم در صورت وقوع حمله باید در همه‌جا حضور داشته باشند، ولی این کار ازشان برنمی‌آید. تاکنون سیستمی پدید نیامده که در برابر تمام حملاتی که ممکن است از پهباد‌ها سر بزند، عملکردی انعطاف‌پذیر و قابل‌اطمینان داشته باشد و از لحاظ هزینه به‌صرفه باشد.

با توجه به این‌که از بعد سیاسی، حمله‌ی کاراکاس در هاله‌ای از ابهام قرار دارد و کسی هم در آن آسیب جدی ندید، کسی توجه زیادی به این حادثه نشان نداد. ولی اگر کاراکاس را نتوان لحظه‌ای تکان‌دهنده به حساب آورد، حداقل باید ما را از خواب غفلت بیدار کند: انتظار حملات تروریستی بیشتری را با مشارکت پهباد‌ها داشته باشید. لازم نیست دست‌پاچه شوید، ولی باید برای مقابله با حملات احتمالی بعدی، تمهیدات دفاعی و پیش‌گیرانه‌ی بیشتری اندیشیده شود.

سفید کاغذی

جدیدترین شماره کاغذی سفید را بخرید

شماره ۳: پری‌زدگی

خرید این شماره