فناوری بلاک‌چین مقیاس‌پذیر چگونه می‌تواند ما را به زمین 2.0 نزدیک کند

برخی از خلاقانه‌ترین استفاده‌های عملی که می‌توان برای فناوری بلاک‌چین متصور شد، یادآور گجت‌ها و شبکه‌هایی هستند که در دنیای آثار علمی-تخیلی مثل و مانندشان را مشاهده می‌کنیم. ولی میزان سرعت و مقیاس‌پذیری‌ای[1] که به لطف توسعه‌دهندگان جدید بلاک‌چین به واقعیت پیوسته، باعث شده تحقق یافتن آینده‌ی شگفت‌انگیزی که آثار عملی‌تخیلی نوید داده بودند، چندان دور از ذهن به نظر نرسد. این فناوری پتانسیلش را دارد تا به انسان‌ها یاد دهد چگونه فعالیت‌های خود را بهتر سامان‌دهی کنند و جوامع سالم‌تری[2] بسازند و همچینین به آن‌ها کمک می‌کند معمای چگونگی افزایش تأثیرگذاری اجتماعی[3] را حل کنند.

طبق شواهد موجود، نوآوری‌های حاصل‌شده در عرصه‌ی بلاک‌چین بیشترین نفع را به حوزه‌ی حمل‌ونقل خواهد رساند. از دوران سوار شدن بر اسب و درشکه مدت زیادی گذشته است؛ اکنون دور، دورِخودروهای اتوماتیکی است که از شبکه‌ی بلاک‌چین امن و سریع قدرت می‌گیرند و آینده‌ای را فراهم می‌آورند که در آن کسی پشت ترافیک نمی‌ماند و بیشتر مردم به امکانات حمل‌ونقل امن دسترسی خواهند داشت. به لطف حذف شدن خطاهای انسانی که منجر به سوانح رانندگی می‌شوند، خودورها امن‌تر خواهند شد و سرویس‌های رانندگی اتوماتیک امکانات جدیدی فراهم خواهند کرد: مثلاً افراد مسن می‌توانند سر وقت پیش دکتر معالجشان بروند یا کسانی که مجبورند دائماً بین دو نقطه جابجا شوند، فرصت بیشتری برای چرت زدن بین مسیر خواهند داشت. مالکین خودروهای اتوماتیک همچنین می‌توانند خودرویشان را از طریق یک شبکه‌ی بلاک‌چین امن کرایه دهند و بدین ترتیب خودروی خود را به منبع درآمد ثانوی تبدیل کنند.

امکانش هست این فناوری را از محدوده‌ی خودروها فراتر برد. آمازون نوید آیند‌ه‌ای را می‌دهد که در آن پهبادهای (Drone) اتوماتیک بسته‌هایشان را به دست سفارش‌دهندگان می‌رسانند، ولی سامانه‌ی بلاک‌چینی که قدرت لازم برای چنین کاری را فراهم کند، پتانسیلش از ایفا کردن نقش پیک موتوری بسیار بیشتر است. به عنوان مثال، سازمان‌های مردم‌نهاد می‌توانند با استفاده از پهبادهای اتوماتیک مواد و تجهیزات لازم را برای قربانیان سونامی از استرالیا به اندونزی ارسال کنند. به محض این‌که خبر فاجعه در دنیا پخش شود، مردم از سرتاسر دنیا می‌توانند وارد اپی متصل به بلاک‌چین شوند و بلافاصله کمک‌های مالی‌شان را به حساب نهادهای یاری‌رسان واریز کنند. از آن مهم‌تر، به خاطر سرعت و امنیت بالایی که فقط روی شبکه‌های بلاک‌چین نظیر به نظیر (peer-to-peer) ممکن است، نهادهای یاری‌رسان بلافاصله می‌توانند به کمک‌های مالی مردم دسترسی پیدا کنند و با به حداقل رساندن هزینه‌ی حمل‌ونقل و فرمالیته‌های اداری که شرکت‌ها در چنین شرایطی مجبورند باهاشان دست‌وپنجه نرم کنند، کمکرسانی خود را به آسیب‌دیدگان آغاز کنند.

گرگ مردیث[4]، رییس فعلی و یکی از موسسان آرچین، شرکتی که کارش ساختن پلتفرم‌های بلاک‌چینی است که به توسعه‌دهندگان اجازه‌ی رویاپردازی‌های بزرگ می‌دهد، اذعان داشته که طرح‌ریزی کردن و به مرحله‌ی اجرا رساندن فناوری‌ای که انجام این وظایف مدنی را تسهیل کند، در دنیای امروزه حیاتی است.

او به فیوچریسم (Futurism) گفت: «ما باید به‌عنوان گونه‌ای هوشمند طوری خودمان را با هم هماهنگ کنیم که تا به حال سابقه نداشته است. باید بتوانیم گروه‌هایی تشکیل دهیم که چون بهترین رقاص‌ها چابک و چون بهترین شاعران و ریاضی‌دانان و مهندسین نرم‌افزار بابصیرت هستند. خبر خوب این است که فناوری‌های زیادی در راستای هماهنگ شدن با یکدیگر داریم که هنوز پتانسیلشان را درست‌وحسابی کشف نکرده‌ایم. از نقطه‌ای صحبت می‌کنم که فناوری به مثابه بیت و بایت و کد با فناوری به مثابه راهی برای چگونگی حکومت کردن بر یکدیگر تلاقی پیدا می‌کنند.»

آن روحیه‌ای که لازم داریم تا بتوانیم بر خودمان حکومت کنیم، لابلای فرمالیته‌های اداری، بی‌کفایتی و کاغذبازی‌های رایج دنیای امروز گم شده است. ولی سامانه‌ی بلاک‌چینی که روی سامانه‌های سنگین و کندمان نصب شده باشد، قادر است وظایف گران‌قیمت، وقت‌گیر یا گیج‌کننده را راحت و ارزان جلوه دهد، بدون معطلی.

دکتر مایک اِستِی[5]، مدیر ارشد فناوری پایروفِکس (Pyrofex)، شرکت شراکتی‌ای که در توسعه‌ی بلاک‌چین آرچین نقش دارد، به خبرنگار فیوچریسم گفت: «اگر خانه‌ای بخرید، می‌توانید به جای پرداخت هزاران دلار برای خرید بیمه‌ی مالکیت، حق مالکیت خانه را در شبکه‌ی بلاک‌چین بررسی کنید. می‌توانید به جای پول دادن به کارفکس (Carfax) یا اتوچک (AutoCheck) سابقه‌ی تعمیرات انجام‌شده روی خودرویتان را روی بلاک‌چین ببینید. اگر شرکتی تمام مبادلات خود را روی بلاک‌چین انجام دهد و بازرسین به برخی از نودها (Nodes) دسترسی داشته باشند، فرایند بازرسی به‌مراتب ارزان‌تر از آب درخواهد آمد.»

در کنار پایین آمدن هزینه و صرفه‌جویی در وقت به لطف کاربردهای متنوع بلاک‌چین، می‌توان از طریق بلاک‌چین به شهروندانی که  تلاش می‌کنند جامعه‌ی سالم‌تری بسازند، پاداش عطا کرد. به عنوان مثال، مسئولین شهری که می‌خواهند مصرف آب شهروندانش را کم کنند تا از خشک‌سالی جلوگیری شود، می‌توانند با ارائه کردن ارز مرزی از طریق بلاک‌چین، که در مغازه‌ها و رستوران‌های واقع در محل قابل استفاده است، شهروندان را ترغیب کنند در مصرف آب صرفه‌جویی کنند. امروزه سامانه‌های پاداش‌دهی مشابه نیز در جاهای مختلف مشاهده می‌شود، ولی شرکت‌ها یا دولت‌ها روی نیروی انسانی و هزینه‌های تراکنشی‌ای که توزیع این پاداش‌ها روی دستشان می‌گذارد، کلی وقت و پول هزینه می‌کنند. با مقیاس‌پذیری بلاک‌چینی که آرچین نویدش را می‌دهد، می‌توان این پاداش‌ها را با کسری از هزینه‌ی پیشین و بدون معطلی به مردم رساند.

نش فاستر[6]، مدیر عامل اجرایی پایروفکس اعتقاد دارد توسعه دادن جوامع سالم و حفظ آن‌ها می‌تواند به مناطق جغرافیایی‌ای که به خاطر ورشکسته شدن یک صنعت یا منتقل شدن آن به مناطق دیگر تغییر ساختاری بنیادین داشته‌اند، نیرویی تازه ببخشد.

فاستر به فیوچریسم گفت: «ایده‌ی گرگ [مردیث] راجع‌به مرکزیت‌زدایی زیرساخت رایانشی(decentralization of the global compute infrastructure) در سرتاسر دنیا توجه من را جلب کرد. متوجه شدم که نگرش گرگ با تمایل خودم به نیروی دوباره بخشیدن به جوامع آمریکایی که طی چند دهه‌ی اخیر رشد کافی نداشته‌اند، همسوست. با چشم‌های خودم دیدم همچنان که بسیاری از شغل‌های حوزه‌ی تولید و فناوری به خارج از کشور منتقل می‌شدند، بسیاری از جوامعی که از صمیم قلب دوستشان داشتم، از اقتصاد پربار و تولیدکننده محروم می‌ماندند. از آن موقع تاکنون علاقه‌ی زیادی داشتم راهی پیدا کنم تا با استفاده از اینترنت فرصت‌های اقتصادی بیشتری برای چنین مناطقی فراهم کنم.»

پایروفکس، با مدیریت فاستر و استی، یکی از شرکت‌های متعددی است که قصد دارد روی آرچین سرمایه‌گذاری بلندمدت کند. استی یکی از همکاران و شرکای درازمدت مردیث بوده و تلاش‌های پژوهشی این دو شالوده‌ی محاسباتیِ فناوری آرچین را بنا نهاده است. مانند بسیاری از دست‌اندرکاران آرچین، آن‌ها احتمالاتی را که پلتفرم بلاک‌چین پیش رویشان قرار می‌داد شناسایی و درک کردند، ولی حسشان این بود که محدودیت‌های ساختاری‌اش دست و پایشان را بسته است. آن‌ها می‌دانستند که پایگاه داده‌های متمرکز عظیم‌الجثه‌ای که به موتورهای جستجو و شبکه‌های اجتماعی از دلشان بیرون آمد، فاقد سرعت و بازده کافی برای تامین نیروی لازم برای خودروهای اتوماتیک و جوامع سالم هستند. ولی این را هم می‌دانستند که طراحان بسیاری از فناوری‌های بلاک‌چین فعلی به هنگام طراحی‌شان اصلاً به مقیاس‌پذیری فکر نمی‌کردند. ساختار اصلی بلاک‌چین روی تک‌زنجیره‌ای متکی‌ست که تا وقتی پای فعالیت‌های جزئی و کوچک در میان باشد جوابگوست، ولی اگر رشد آن از حدی فراتر رود، تا منابع انرژی یک کشور را خالی نکند، کاری از پیش نخواهد برد.

آرچین با در نظر داشتن همین رشد سرسام‌آور و عظیم سراغ بلاک‌چین رفت و تصمیم گرفت شبکه‌ای بسازد با مقیاس فیس‌بوک و سرعت تبادلات کارت‌های اعتباری ویزا. نیروی راه‌اندازی سامانه‌ی مرکزیت‌زدایی‌شده‌ی آن‌ها را چیزی که دستگاه مجازی رو (Rho Virtual Machine) یا رووی‌ام RhoVM)) نام‌گذاری کرده‌اند تامین می‌کند.

رووی‌ام رویکردی موازی‌کارانه دارد و به شبکه‌ای از بلاک‌چین‌ها اجازه می‌دهد همزمان فعالیت کنند. یعنی همچنان که پلتفرم رشد می‌کند، رووی‌ام می‌تواند از طریق ساخت‌وساز طولی بر فراز شالوده‌ای محکم و امن سنگینی بارش را مدیریت کند. هرکس که در دوران کودکی با لگو بازی کرده این تکنیک را به‌راحتی درک خواهد کرد. برجی که بدنه‌ی آن از یک ردیف بلوک ساخته شده باشد، در عرض یک دقیقه فرو خواهد ریخت. ولی دژی که با شالوده‌ای کوتاه، عریض و ضخیم ساخته شده باشد، تا ساعت‌ها دوام خواهد آورد.

فقط شالوده‌ای چون آرچین می‌تواند شدت رشدی را که برای تحقق یافتن کابردهای پیشرفته‌ی بلاک‌چین مانند پهبادهای اتوماتیک مخصوص حمل دارو یا جوامع سالم عاری از سنگ‌اندازی‌های دیوان‌سالارانه ضروری است، مدیریت کند. همچنان که آرچین از طریق ریاضیات بنیادین و علوم کامپیوتری به مقیاس‌پذیری و میزان امنیت بالا دست پیدا می‌کند، ممکن است زیرساخت‌های بلاک‌چین دیگر، با وجود تمام مشکلاتی که وجود دارد، در آزمایشگاه به چنین دستاوردی دست پیدا کنند. اما اگر قرار باشد این فناوری‌های رو به رشد در مقیاسی جهانی به کار گرفته شوند، به سرعت، بازدهی و مقیاس‌پذیری رووی‌ام آرچین نیاز دارند. به کمک مجموعه‌ای از شرکا، توسعه‌دهندگان و ذهن‌های برجسته‌ای که حاضر نیستند در گذشته باقی بمانند و تعدادشان روز به روز بیشتر می‌شود، آن‌ها مشغول محقق کردن آینده‌ای هستند که در آن رویاپردازی‌های داستان‌های علمی‌تخیلی به واقعیت تبدیل می‌شود.

[1]  در علم ارتباطات راه دور و مهندسی نرم‌افزار مقیاس‌پذیری (به انگلیسی: Scalability)، ویژگی مطلوبی از یک سامانه (سیستم)، شبکه یا فرایند است که به توانایی آن برای پاسخگویی به افزایش میزان بار کاری به سهولت دلالت می‌کند یا میزان آمادگی سیستم را برای افزایش بار کاری نشان می‌دهد. به عنوان نمونه، مقیاس‌پذیری می‌تواند به توانایی یک سامانه برای افزایش عملکرد کلی در هنگام افزودن منابع (مثل سخت افزار) اشاره کند. هنگامی که این واژه در موضوعات مرتبط با کسب و کار بکار می‌رود نیز مفهوم مشابهی از آن برداشت می‌شود. مدل‌های کسب‌وکار مقیاس پذیر مدل‌هایی هستند که پتانسیل ایجاد رشد اقتصادی سازمان را دارند. (منبع: ویکی‌پدیای فارسی)

[2]  جامعه‌ی سالم معادل فارسی اصطلاحی است تحت عناوین متعددی شناخته می‌شود:

livable community, sustainable city, resilient city, smart nation safe city, healthy community, smart community,

و به طور کلی به جامعه‌ای اشاره دارد که هدف آن پرورش دولتی است که جوابگو، کارا و صادق است و هدف اصلی آن خدمتگزاری به شهروندانش است.

[3]  تاثیرگذاری اجتماعی (Social Impact) به تغییری مثبت و مهم گفته می‌شود که در راستای رفع کردن مشکل یا چالشی اجتماعی صورت می‌پذیرد.

[4] Greg Meredith

[5] Mike Stay

[6] Nash Foster

سفید کاغذی

جدیدترین شماره کاغذی سفید را بخرید

شماره ۳: پری‌زدگی

خرید این شماره