قدم زدن میان ارواح سیمانی

معلوم نیست سازه‌های بتنی بزرگ برای چه کاری ساخته‌شده‌اند. هیچ نشانه‌ای از در، پنجره، راه ورود و خروج، پلاک، سیم برق ندارند و نمی‌توان فهمید که خانه مسکونی هستند یا پناهگاه جنگی یا تاسیسات صنعتی یا شاید اصلا معابد مدرن باشند. اطراف آن‌ها هیچ جنبنده‌ای از انسان و حیوان دیده نمی‌شود. بوته‌های کوتاه و درختانی در دوردست، نشان می‌دهند که این اشیا سیمانی در طبیعت بنا شده‌اند. گاهی اوقات برف می‌بارد، مه فضا را پرمی‌کند و پستی و بلندی‌های زمین و قله‌های کوهستان هم در پس‌زمینه به چشم می‌خورند. پس می‌فهمیم که این تصاویر روی زمین ضبط شده‌اند و از فایل‌های ارسالی کاوشگر استقامت از روی مریخ نیستند.

با دقت گوش کن. ما، آخرين انسان ها هستیم و از حدود دوهزار ميليون سال آینده زميني با شما حرف مي زنیم. ستاره شناسان کشف شگفت انگيزي کرده‌اند که پايان سريع بشريت را نشان می‌دهد.

این پیامی از آینده آمده است. از نسل هجدهم انسان‌ها به نسل اول آن‌ها که در قرن بیستم زندگی می‌کنند. بین این‌دو، 16 نسل به وجود آمده‌ و از میان رفته‌اند. بعد از نسل هجدهم نسل نوزدهمی وجود ندارد چون خورشید و به همراه آن منظومه شمسی نابود خواهد شد.

فیلم سیاه و سفید اولین و آخرین انسان Last and First Men  2020 بر اساس کتابی به همین نام نوشته «اولاف استاپلدون» ساخته شده است. فیلم هیچ بازیگری ندارد و انسانی در آن دیده نمی‌شود فقط در یکی از صحنه‌های میانه فیلم به نظر میاید که خط دود سفید بعد از پرواز هواپیما در بالای قله کوه به چشم می‌خورد. فیلم از چند اپیزود ساخته شده و بین آن‌ها، تصویر نقطه سبز‌رنگ نمایش داده می‌شود که شبیه سیگنال رادیویی یا علامت رادار روی نمایشگر دستگاه‌های الکترونیکی است. تقریبا تمام اپیزود‌ها شبیه هم و شامل تصاویری آرامی از سازه‌های بتنی و فضای باز اطراف آن‌ها است. بعضی از سازه‌ها کوچکتر و شبیه سنگ‌ مزار یا یادمان‌ هستند و روی آن‌ها کنده‌کاری شده است اما شباهتی به نشانه‌های با معنا یا علائم واضح، ندارند. غیر از تصاویر و موسیقی آرام فقط صدای زنانه گوینده‌ می‌آید که او هم آرام حرف می‌زند.

بیشتر بخوانید: درباره‌ی فیلم “آن‌ها زنده‌اند”: کاپیتالیست‌ها برنده می‌شوند یا سایبرپانک‌ها؟

در آینده دور، ستاره‌شناسان متوجه نزدیک شدن حجم بزرگ و متراکمی از گاز می‌شوند که با خورشید برخورد خواهد کرد، بشر به دنبال راهی برای نجات می‌گردد اما نمی‌تواند مانع این برخورد شود و نمی‌تواند از مدار گردش نپتون در آخرین حد منظومه شمسی بگذرد. انسان‌ها تلاش می‌کنند سیاره قابل سکونتی فراتر از منظومه شمسی پیدا کنند اما سرنشینان سفینه‌هایی که برای اکتشاف فضا فرستاده می‌شوند یا می‌میرند یا به صورت بیماران ذهنی باز می‌گردند. تنها اتفاقی که در این مدت افتاده تکامل نسل‌های پشت سرهم است. دوره جنینی نزدیک 20 و دوران شیرخوارگی به 100 سال رسیده. ابعاد اندام‌ها و رنگ و شکل آن‌ها عوض شده است. مغز‌ انسان‌ها توانایی ارتباط با یکدیگر را پیدا کرده و ذهن مشترک بشر ساخته شده است. بشر ذراتی را در فضا منتشر می‌کند تا مانند «هاگ» با پیدا کردن محیط مساعد زندگی را ایجاد کنند و همزمان با ذهن‌ نسل‌های گذشته تماس می‌گیرد تا سرنوشت نهایی را به آن‌ها نشان دهد. اما سرنوشت غیرقابل گریز است.

اولین و آخرین انسان، فیلم مستند نیست و بر اساس یک کتاب داستانی ساخته شده است اما شباهت‌هایی میان این فیلم و آثار مستند کارگردان‌هایی مانند گادفری رجیو Godfrey Reggio و رون فریک Ron Fricke دیده می‌شود. فیلم‌هایی طولانی و یکنواخت که تماشا کردن آن‌ها انگیزه کافی لازم دارد و در آن‌ها از داستان، بازیگر، کلام، نوشته و هیچ عنصر رایج سینمایی خبری نیست. تنها تصاویری پشت سر هم همراه با موسیقی نشان داده می‌شوند اما تاثیر واضحی روی تماشاگر می‌گذارند.

در ساخته‌های گادفری رجیو مخصوصا سه‌گانه معروف کاتسی ( 1982 – 1988 – 2002 Qatsi ) تصاویر گوناگونی از اوج و حضیض تمدن و سرگردانی بین ‌ساخته‌ها و مخروبه‌ها است. رجیو از انواع روش‌های فیلم‌برداری و تدوین و بیشتر از همه «حرکت آهسته» استفاده کرده بود. فضاپیمای چلنجر پس از پرتاب آتش گرفت و با تمام سرنشینانش سوخت. در فیلم اول کاتسی Koyaanisqatsi فقط گلوله فلزی شعله‌وری که به دور خود می‌گردد و در قوسی بلند پایین میاید را می‌بینیم. فاجعه تاریخ فضانوردی خیلی سریع رخ داد اما در فیلم، در پلانی بسیار طولانی‌تر از زمان رخ دادن آن تدوین شده است. غروب خورشید از پشت پنجره‌‌های آسمان‌خراش‌ها هم آرام اتفاق می‌افتد. انقدر که نمی‌شود حرکت واقعی خورشید و حرکت دوربین را از هم تفکیک کرد. تخریب انفجاری ساختمان‌‌ها هم کندتر از حالت عادی رخ می‌دهد. البته آثار گادفری رجیو صحنه‌‌هایی با سرعت تندتر از حالت واقعی هم دارد. سوار شدن مسافران به مترو و حرکت خودرو‌ها در بزرگراه و کار کارگران در کارخانه‌ها سریع‌ اتفاق می‌افتد.

بیشتر بخوانید: آیا پرومتئوس یک فیلم لاوکرفتی است؟

رجیو در فیلم‌های خود از انسان و گاهی پرتره هم استفاده می‌کرد. او 2013 Visitors را با پرتره گوریل شروع کرد و در ادامه انسان‌هایی از نژاد‌ها و سن‌های گوناگون را نشان داد که به دوربین خیره شده‌اند. این کارگردان از فیلم‌های رنگی قبلی به سوی اثری سیاه و سفید حرکت کرده است است. موسیقی تماشاگران نیز به نسبت سه‌گانه کاتسی خیلی آرامتر و تکراری تر اجرا می‌شود. گویی فیلم‌های رجیو می‌خواهند از نوعی «آخرآلزمانی» و «ویرانشهری» و «تباهی» مدرن در زمان فعلی صحبت کنند.

استاپلدون انگلیسی کتاب «اولین و آخرین انسان» را در سال 1930 بین دو جنگ جهانی نوشت. جان‌ گونار جانسون Jóhann Jóhannsson هنرمند ایسلندی که قبلا برای سینما، تلویزیون، تئاتر و … موسیقی ساخته بود، اقتباس خود از این کتاب را به صورت فیلم درآورد. شاید جان گونار می‌توانست در فیلم‌های آینده خود تصاویر دیگری را پیدا کند و باز هم روایتی از ارواح بتنی را نشان دهد اما او یک سال پس از ساخت این فیلم در سال 2018 در آلمان مرد. فیلم دو سال بعد از آن در 2020 به صورت رسمی به نمایش درآمد.

ساختمان‌های بزرگ سیمانی که در فیلم دیده می‌شوند در واقع مجسمه‌های عظیمی هستند که در دوران کمونیستی در کشور یوگوسلاوی ساخته شدند.

سفید کاغذی

جدیدترین شماره کاغذی سفید را بخرید

شماره ۳: پری‌زدگی

خرید این شماره