اروپا از کمبود کربن دی‌اکسید رنج می‌برد

در چند هفته‌ی گذشته در بریتانیا، شاهد تیترهای ناخوشایندی راجع‌به مواد غذایی بوده‌ایم: آبجو سهمیه‌بندی می‌شود! (تازه آن هم وسط جام جهانی!) احتمال کمبود گوشت برای باربیکیو! نانوایی‌ها دیگر کرامپت نمی‌پزند! یاسمین سرهان (Yasemeen Serhan) از وبگاه آتلانتیک با پروازی به اروپا سفر کرد و پی برد که از بستنی خبری نیست.

اطلاعیه‌ی مهم راجع‌به پرواز در پیش رو:

---

متاسفانه به خاطر بروز مشکل در سیستمی که یخ خشک در سطح اروپا تولید می‌کند، قادر نخواهیم بود در طول مسیر برای شما بستنی یخی سرو کنیم. در عوض، بستنی با گزینه‌ی دسر دیگری جایگزین خواهد شد تا از آن لذت ببرید. اگر این اتفاق اسباب ناراحتی شما را فراهم کرده، پوزش می‌طلبیم و بی‌صبرانه منتظر دیدار شما هستیم.

اینم از این؛ تعطیلات بدون بستنی زهر مارمون شد.

– یاسمین سرهان

چیزی که بیانات بالا را به هم ربط می‌دهد کربن دی‌اکسید است. کربن دی‌اکسید باعث کف کردن آبجو می‌شود. پیش از ذبح حیوانات، با کربن دی‌اکسید آن‌ها را بی‌حال می‌کنند. کربن دی‌اکسید با اکسیژن جایگزین می‌شود تا نان‌های کرامپت پس از بسته‌بندی شدن تازه بمانند. حالت منجمد آن یعنی یخ خشک بستنی را سرد نگه می‌دارد. شاید محضک به نظر برسد، ولی با این‌که کربن دی‌اکسید در جو رو به افزایش است، اروپا از کمبود آن رنج می‌برد. در گسورلد (Gasworld)، یکی از نشریه‌های مرتبط نوشته شده: «چند دهه‌ای می‌شد که مشکل کمبود کربن دی‌اکسید در اروپا تا این حد ناگوار نبوده است.»

تقصیر کیست؟ کود آمونیاک. وقتی دلیل کمبود کربن دی‌اکسید در اروپا را دقیق‌تر بررسی کنیم، زنجیره‌های تامین[1] تولیدات غذایی مدرن را بهتر درک خواهیم کرد.

کارخانه‌ها نمی‌توانند با تولید کربن دی‌اکسید خالص به مرحله‌ی سوددهی برسند. این گاز به‌عنوان فرآورده‌ی جانبی تولید مواد شیمیایی دیگر – اغلب همین کود آمونیاک – پدید می‌آید. دلیلش این است که اولین قدم در راستای تولید آمونیاک گرفتن یک مولکول هیدروکربن چون گاز طبیعی و جدا کردن «هیدرو» از «کربن» آن است: هیدروژن به کود آمونیاک (NH3) تبدیل می‌شود و کربن هم به کربن دی‌اکسید (CO2). کربن دی‌اکسید پس از تصفیه شدن و میعان، در زمینه‌های متعددی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در کنار غذاهای مذکور، از کربن دی‌اکسید حاصل‌شده در سالادهای سبز بسته‌بندی‌شده، نوشیدنی‌های غیرالکلی، قهوه و فعالیت‌های صنعتی چون «بازیافت بهبودیافته‌ی نفت» (enhanced oil recovery) استفاده می‌شود.

کارخانه‌های تولید آمونیاک فعالیتشان را بر اساس برنامه‌ی زمانی منظم و با توجه ویژه به فصل برداشت انجام می‌دهند. مزرعه‌داران معمولاً در تابستان به زمینشان کود نمی‌زنند، برای همین کارخانه‌های بسیاری در ماه آپریل، می و ژوئن با هدف تعمیرات فعالیتشان متوقف می‌شود. ولی امسال، افزایش قیمت گازهای طبیعی منجر به افزایش هزینه‌های تولید شده، در حالی که قیمت آمونیاک ثابت مانده است، برای همین مسئولین قصد دارند هرچه سریع‌تر کارخانه‌ها را باز کنند. همچنین موج گرما و جام جهانی دست به دست هم داده‌اند تا تقاضا برای نوشیدنی‌های غیرالکلی و آبجو بیشتر شود. راب کاکریل (Rob Cockerill)، سرویراستار جهانی گس‌ورلد می‌گوید: «شرایط فعلی نظام عرضه و تقاضا را دگرگون خواهد کرد.»

البته کربن دی‌اکسید زیادی در هوا موجود است؛ در واقع زیادتر از حدی که باید باشد. ولی با غلظت فعلی 400 بخش در هر میلیون متر مکعب یا همان پی‌پی‌ام – بالاترین میزان طی 1 میلیون سال گذشته – کربن فقط 0.04 درصد از جو را تشکیل می‌دهد. ریچارد سچلبن (Richard Sachleben)، شیمی‌دانی بازنشسته و عضوی از انجمن شیمی آمریکا می‌گوید: «استخراج کردن کربن دی‌اکسید از هوا یک مشکل دارد و آن هم کم بودن مقدار آن است. مقدار آن بسیار بسیار ناچیز است.» تازه استخراج کردن کربن دی‌اکسید از هوا فوق‌العاده پرهزینه است. راهکار عملی‌تر استخراج کردن کربن دی‌اکسید از کارخانه‌های تولید «زغال‌سنگ تمیز» است. چنین کربن دی‌اکسیدی ممکن است در نهایت به نوشیدنی‌های غیرالکلی تزریق شود.

راهکار اصلی برای جلوگیری از کمبود کربن دی‌اکسید در آینده فراهم کردن منابع کربن دی‌اکسید جایگزین است. به‌عنوان مثال، کربن دی‌اکسید از فراورده‌های جانبی بیواتانول و کارخانه‌های شیمیایی نیز به حساب می‌آید. ولی تا موقعی که تولید کربن دی‌اکسید به تولید آمونیاک وابسته باشد، تقاضا برای کود است که تولید کربن دی‌اکسید – و در دسترس بودن بستنی در پروازهای بین‌قاره‌ای – را کنترل خواهد کرد.

دنیای تولید گاز قبلاً چنین بحران‌هایی را پشت سر گذاشته است. هلیوم از فراورده‌های جانبی گاز طبیعی است و چند بار دچار کمبود آن شده‌ایم، آخرین بار به خاطر بحران قطر.

کاکریل می‌گوید بحران کمبود کربن دی‌اکسید رو به بهبود است، چون کارخانه‌ها شروع به فعالیت کرده‌اند. چند هفته‌ای طول می‌کشد تا همه چیز به حالت اولش برگردد. ولی لااقل پخت کرامپت از سر گرفته شده است.

[1]  زنجیره تأمین (به انگلیسی: Supply chain)، سیستمی متشکل از سازمان‌ها، مردم، فعالیت‌ها، اطلاعات و منابعی است که در انتقال یک کالا یا خدمات از عرضه‌کننده به مشتری درگیر هستند. فعالیت‌های زنجیره تأمین منابع طبیعی، مواد خام و قطعات را به محصول نهایی برای عرضه به مشتری تبدیل می‌کنند. (منبع: ویکی‌پدیای فارسی)

سفید کاغذی

جدیدترین شماره کاغذی سفید را بخرید

شماره ۳: پری‌زدگی

خرید این شماره