در زباله‌دان‌های الکترونیکی، از لاشه‌ی کامپیوترها فلز استخراج می‌کنند

هرساله، در سیاره‌ی زمین، نزدیک به ۵۰ میلیون تن زباله‌ی الکترونیکی اعم از باتری و تلفن همراه و اسباب‌بازی نوری کودکان تولید می‌شود. درست است که این وسایل دور انداخته شده‌اند، ولی از ارزش خاص خود برخوردارند. سازمان ملل اخیراً ارزش کلی زباله‌های الکترونیکی را نزدیک به ۵۵ میلیارد دلار تخمین زده است. ارزش اصلی زباله‌های الکترونیکی در طلا، نقره و فلزهای دیگری نهفته است که در ساختشان به‌کار رفته است. مشکل اصلی استخراج این فلزهاست.

کای لوفِلباین(Kai Löffelbein)، عکاس آلمانی، هفت سال از عمرش را صرف عکس گرفتن از این فرایند کرد. طبق مشاهدات او این فلزها در شرایطی خطرناک و به دست فقیرترین انسان‌های کره‌ی زمین استخراج می‌شدند. کتاب او کنترل-اِکس: توپوگرافی زباله‌های الکترونیکی(CTRL-X: A Topography of E-Waste) شامل عکس‌هایی است که او در غنا، چین و هند گرفته است. بیشتر زباله‌های الکترونیکی جهان به این سه کشور منتقل می‌شوند. (تازه این را در نظر بگیرید که در سال ۱۹۸۹ پیمان بین‌المللی بازل امضا شد که هدف آن کاهش انتقال زباله‌های الکترونیکی از کشورهای توسعه‌یافته به کشورهای در حال توسعه بود.)

لوفِلباین می‌گوید: «دور و بر عکاس‌ها پر از خرت‌وپرت است. من صاحب چند کامپیوتر، یک لپ‌تاپ و یک عالمه دوربین هستم. یک بار از خودم پرسیدم این وسایل آخرش از کجا سر در می‌آورند؟»

لوفلباین برای پیدا کردن پاسخ این سوال به آکرا(Accra)، پایتخت غنا سفر کرد و در آنجا از آگبوگبلوشی(Agbogbloshie)، بزرگ‌ترین زباله‌دان الکترونیکی دنیا بازدید کرد. در آگبوگبلوشی، نزدیک به ۷۰۰ نفر، از جمله کودکانی ۱۲ ساله، از راه غارت قطعات الکترونیکی امرار معاش می‌کنند. لوفلباین می‌گوید: «در توصیف آنجا به من گفتند دروازه‌ی جهنم است. عجب توصیف دقیقی.» او چند کودک را دید که سیم‌های کلفت مسی را به داخل آتش می‌انداختند تا روکش پلاستیکی‌شان را بسوزانند. با این کارشان دودی سیاه و مهلک تولید کردند که آسمان آلوده‌ی شهرشان را آلوده‌تر می‌کرد.

سپس لوفلباین به شهرک چینی گوییو سر زد، جایی که در آن استخراج فلزات از زباله‌های الکترونیکی به صنعتی کارآمد و سودآور تبدیل شده است. در این شهرک کارگران در کارگاه‌های کوچک و انبارهای درب‌وداغان قطعات وسایل الکترونیکی خراب را از هم باز می‌کنند. در یکی از عکس‌ها دو زن را می‌بینیم که پشت میز کار نشسته‌اند و تعداد زیادی تخته‌ی مدار استخراج‌شده بینشان تلمبار شده است. دولت چین تمام تلاشش را کرد تا از واردات زباله‌های الکترونیکی بکاهد، ولی مقدار کلی چنین زباله‌هایی، با احتساب زباله‌های الکترونیکی شهرواندان چینی، بین سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۵ دو برابر شد. زباله‌های الکترونیکی باعث افزایش میزان آلودگی هوا، خاک و آب می‌شوند، برای همین مقامات گوییو سعی دارند صنعت استخراج فلزات را محدود و کنترل‌شده نگه دارند. این سیاست‌گذاری باعث شد پلیس واقع در محل لوفلباین را موقتاً بازداشت کند.

از میان تمام مکان‌هایی که لوفلباین بهشان سر زد، شدت آلودگی هوا در بیرون از دهلی نو از هر جای دیگری بیشتر بود، چون در آنجا یک ناحیه‌ی تجاری به بازیافت زباله‌های الکترونیکی، من‌جمله مراسم سیم‌سوزی که در آکرا شاهدش بودیم، اختصاص داده شده است. او می‌گوید: «وقتی آنجا بودم، برای اولین و آخرین بار احساس کردم بهتر است ماسک اکسیژن به صورت بزنم، چون شش‌هایم داشتند می‌سوختند.»

لوفلباین امیدوار است دولت‌های مسئول در دنیا قوانین زیست‌محیطی سختگیرانه‌تری وضع کنند و سیاست بازیافت قطعات الکترونیکی را ترویج دهند. ولی صنعت بازیافت هم چندان صاف و ساده نیست. هر سال نهاد بازل اکشن نتورک(Basel Action Network AKA BAN)، واقع در سیاتل، ردیاب‌های جی‌پی‌اس داخل دستگاه‌های الکترونیکی جاسازی می‌کند و آن‌ها را به شرکت‌های بازیافت یا نهادهای خیریه‌ای که قصد بازیافت دارند می‌دهد تا عملکردشان را بسنجد. در سال ۲۰۱۷ تقریباً یک‌سوم این وسایل الکترونیکی از کشورهای در حال توسعه و به‌ویژه چین سر در آوردند.

افزایش روزافزون زباله‌های الکترونیکی مشکلی بزرگ به نظر می‌رسد و فقط یک راه‌حل دارد: مصرف‌کنندگان باید میل جنون‌آمیزشان به خرید مدل جدید گوشی‌هایی را که تازه به بازار عرضه شده‌اند اصلاح کنند. لوفلباین می‌گوید: «بعد از آیفون ۸ آیفون ۹ به بازار عرضه خواهد شد. اگر لپ‌تاپی داشته باشیم که نزدیک به ۶-۷ سال است برایمان کار می‌کند، فکر می‌کنیم دیگر قدیمی شده و باید لپ‌تاپ نو بخریم. ما باید راجع‌به عادت‌های مصرفی‌مان تجدیدنظر کنیم و از مصرف‌گرایی مفرط بپرهیزیم.»

گالری عکس‌های Kai Löffelbein از زباله‌دان‌های الکترونیکی:

تایرهای سوزان در پس‌زمینه و پسری که تلویزیونی را چندین بار به زمین می‌کوبد تا آن را باز کند.

آشغال‌های الکترونیکی در بزرگ‌ترین زباله‌دان الکترونیکی جهان، آکرا، پایتخت غنا

تلویزیون‌های اروپایی در نهایت سر از زباله‌دان آگبوگبلوشی در آکرا در می‌آورند.

گوییا، چین، زنی در حال ذوب کردن چیپ‌های الکترونیکی

گوییا، چین، چیپ الکترونیکی بعد از این که بخش‌های ارزشمندش از آن جدا می‌شوند.

دی‌وی‌دی پلیرها را به کارگاه بازیافت در گوییا، چین، می‌آورند.

بیشتر آشغال‌های الکترونیکی را از طریق بندر شانتو (نزدیک‌ترین بندر) با کانتینر به گوییا می‌آورند.

دولت چین بارها سعی کرده با واردات زباله‌های الکترونیکی مبارزه کند. نتیجه چندان امیدبخش نبوده است.

کارگران در حال تعمیر نمایشگرهای خراب تلویزیون، سیلامپور، حومه‌ی دهلی نو، هندوستان.

کارگران زن چینی در حال جداسازی قطعات باارزش الکترونیکی، گوییا، چین.

بیشتر زباله‌های الکترونیکی به گندآب‌هایی این‌چنینی (دهلی نو) می‌رسند.

کپه‌ای از هارد درایو. گوییا، چین.

برج کیبورد. سیلامپور، دهلی نو.

مردی در حال استحمام میان بردهای الکترونیکی. دهلی نو.

کارگران در حال دریافت دستمزد، پایان روز، دهلی نو.

انتظام مانیتورها در انبار پسماند الکترونیکی. دهلی نو.

سفید کاغذی

جدیدترین شماره کاغذی سفید را بخرید

شماره ۳: پری‌زدگی

خرید این شماره