آتش مقدس دیتاسنتر چطور می‌سوزد؟

گاتفرید سمپر در کتاب چهار عنصر معماری که در ۱۸۵۱ منتشر شده تئوری‌های معماری خودش را مطرح می‌کند. او می‌نویسند: « … [آتش] اولین و مهم‌ترین و اساسی‌ترین عنصر معماری و قلب و روح آن است.»

به عقیده‌ی او اولین جوامع انسانی به دور آتش خانگی جمع می‌شدند و اجتماع تشکیل می‌دادند و با هم پیمان‌های سیاسی می‌بستند و مفاهیم مذهبی شکل می‌دادند. «در همه‌ی مراحلی که اجتماع بشری پشت سر گذاشته است این اجاق خانه‌ است که چیزها به دورش متمرکز می‌شوند، شکل می‌گیرند و قوام پیدا می‌کنند.»

ایگنیس وستا

آتش فراطبیعی و فرافرهنگی است. به این معنی که فراتر از یک پدیده‌ی طبیعی یا تکنولوژی است؛ اصلی‌ترین عنصر در شکل‌گیری جامعه بشری است. مثل انسان و حیوانات آتش هم موجودی زنده است. اکسیژن تنفس می‌کند، گرما تولید می‌کند، به تغذیه محتاج است، تولید مثل می‌کند، قابل کنترل است و به مراقبت نیاز دارد. آتش اراده دارد. اراده‌ی فاقد خودآگاهی، اراده‌ای که در شکل دادن محل زندگی بشر و غیر بشر نقش مستقیم داشته است.

اروپاییان باستان که پیش از این صناعت کشاورزی را به حد اعلا رسانده بودند و در نتیجه مسیر انقلاب معماری را هموار کردند سعی داشتند آتش را زیر یوغ بکشند. در زبان لاتین اجاق به معنی تمرکز است؛ آتش اجاق به نقطه‌ی کانونی زندگی اجتماعی بدل می‌شود. خانه‌ها حول شومینه/اجاق ساخته می‌شوند. شهرها به دور اجاق مشاع شکل می‌گیرند که در بسیاری مواقع به شکل مشعلیست که در مرکز شهر روشن نگه می‌دارند. برای اروپاییان آتش قانون‌مند و اهلی و خانگی داخل اجاق به سمبلی مقدس از جامعه‌ی منظم و مرتب بدل می‌شود. به گفته استفن جی. پِین محقق تاریخ اقلیمی «بدون آتش تمدن ممکن نیست.»

در روم باستان فرقه‌ی باکره‌های وستا آتشی به نام ایگنیس وستا یا آتش وستایی را در معبد وستا، الهه‌ی اجاق، روشن نگه می‌داشتند. راهب اعظم فرقه از پیروانش انتظار باکرگی کامل داشت. این باکرگی از این جهت بود که پیروان فرقه در به انجام رساندن وظایف خودشان کمترین فروگذاری نداشته باشند. این معبد رومی از سایر معابد قدیمی‌تر بود. مراسم رونمایی برای آن در کار نبود. روشن و پایدار نگه داشتن شعله آتش برای پایایی و حفظ نظم جامعه‌ی رومی حیاتی بود.

پیروزی باکرگی: تک‌شاخ‌ها ارابه زنی را می‌کشند که پرچمی به دست دارد و یک ابوالهول در کنارش نشسته است، مومنان ایگنیس وستا در پی ارابه در حرکتند. ارابه حول معبد وستا در گردش است که در دست راست تصویر قرار دارد. از مجموعه پیروزی پترارک، به تقریب ۱۵۳۹، نقاشی اصلی در موزه متروپولیتن هنر نگهداری می‌شود.

آتش اهلی به اجاق و معبد تعلق دارد؛ آتش وحشی به لبه‌هایی تعلق دارد که تار و پود اجتماع در مرزهای آن مضمحل می‌شود. پین در نوشته‌اش برای توصیف اروپا از استعاره‌ی آتشی استفاده می‌کند که مغز آن خورده شده و  سوخته است؛ درخششی سوزان در مرکز و شعله‌هایی گذرا در منتهی‌الیه‌‌ها و سرحدات.

ایگنیس ماکینا

لوئیس مامفورد برای سازه‌هایی همچون اجاق و دیتاسنتر (Data Center) از اصطلاح فن‌آوری ظرفی استفاده می‌کند. فن‌آوری ظرفی باعث می‌شود مظروف در مرکز توجه قرار بگیرد و در عین حال ظرف بی‌اهمیت جلوه کند. در مورد اجاق آتش مظروف است و در مورد دیتاسنتر این ابر است که مظروف است.

دیتاسنتر یک ظرف است که ICT شرکت را سامان‌دهی می‌کند (Information and Communication Technology) از جمله سرور‌ها، سوییچ‌ها و مخازن نگهداری داده. کار دیتاسنتر این است که شرایط محیطی را تنظیم کند (دما، رطوبت، گردوخاک) و در نتیجه تضمینی بر عملکرد امن و بهینه‌ی ICT باشد.

میزان مصرف انرژی و تولید حرارت صنعت جهانی دیتاسنتر قابل توجه است. به طور مثال یکی از تأسیسات اپل که قرار بود در ساحل غربی ایرلند تأسیس شود (در حال حاضر این پروژه کنسل شده) طوری طراحی شده بود که به اندازه‌ی یک شهر متوسط ایرلند ۲۳۰ هزار خانواری انرژی مصرف کند. واحد توسعه‌ی آمازون که قرار است به زودی در حومه‌ی شهر مالهادارت به بهره‌برداری برسد معادل ۴ درصد نیاز انرژی کل ایرلند انرژی مصرف خواهد کرد.

تأسیسات دیتاسنتر پیشنهادی آمازون در مولهادارت دوبلین.

آژانس توزیع انرژی دولتی ایرلند (Eirgrid) پیش‌بینی کرده که تا سال ۲۰۲۷ صنعت دیتاسنتر حدود ۳۱ درصد از کل نیاز انرژی کشور را به خود اختصاص خواهد داد. در حال حاضر این صنعت حدود ۳ درصد از مصرف الکتریکی جهانی را شامل می‌شود. اندرز اندریا که بر روی ICT پایدار در شرکت هوئاوی تکنولوژی سوئد در کیستا کار می‌کند پیش‌بینی کرده این میزان در ۲۰۳۰ به ۱۵ درصد برسد.

این افزایش نه فقط به خاطر افزایش تعداد دیتاسنترها که به خاطر افزایش چگالی سرورها خواهد بود. تقاضا از عرضه همچنان بیشتر است و به نظر نمی‌رسد به زودی این موازنه عکس شود. ۹۰ درصد حجم داده‌های جهان در دو سال اخیر تولید شده است. براساس پارادوکس جونز بهبود بهره‌وری باعث پایین آمدن مصرف نمی‌شود که آن را بالا می‌برد.

تکنولوژی‌های مدرن منبع انرژی‌شان را آشکار نمی‌کنند بلکه آن را دور از چشم بیننده جابه‌جا می‌کنند. جان دورهام فیلسوف رسانه عنصری (Elemental Media) معتقد است الکتریسیته آتش به یوغ‌کشیده‌شده است. باکره‌های وستا پاکدامنی آتش وستا را از طریق رژیم انحصاری چوب بلوط به نام ماتریا Materia حفظ می‌کردند. چوب بلوط از نظر آماری بیشتر از چوب درختان دیگر مورد اصابت آذرخش قرار می‌گیرد و در نتیجه نماد همه‌فرهنگی خدایان آذرخش همچون زئوس و ثور است. آذرخش بلوط را مطهر می‌کند و سپس بلوط به نوبه‌ی خود آتش وستا را تغذیه می‌کند.

دیتاسنتر ماتریای بسیار کثیف‌تری را مصرف می‌کند. ماده‌ای که در سرحدات تولید می‌شود تا هاله گرمابخش ابدی‌اش را حفظ کند. در طی ده سال گسترش روزافزون دیتاسنترها در سطح جهانی صنعتی به منصه ظهور رسید که تولید گازهای گلخانه‌ای‌اش با صنعت هواپیمایی برابری می‌کند. با توجه به این که نود درصد داده‌های جهان در دو سال اخیر تولید شده است و با توجه به این که افزایش مشابهی در تولیدات انرژی پاک به وجود نیامده است، می‌توان نتیجه گرفت انرژی مورد استفاده این صنعت چیست. ایرلند همچنان برای تأمین الکتریسیته تا ۷۰ درصد وابسته به سوخت‌های فسیلی است. آمازون، مایکروسافت و گوگل هر سه هوش‌مصنوعی و سرویس‌های ابری خود را در اختیاز صنعت سوخت‌های فسیلی قرار داده‌اند که در استخراج نفت و گاز به آن‌ها کمک کنند. هرچند هرسه سعی می‌کنند مصرف سوخت فسیلی را در عملیات درون‌سازمانی خود به حداقل برسانند و حتی حذف کنند، به نظر می‌رسد با تمام قوا سعی دارند نظام کنونی مبتنی بر تولید انرژی از سوخت فسیلی را حفظ کنند.

از نظر دورهام پیترز «بدن‌های ما ظرف آتش هستند. هر سلول تصویری از اجاق وستا. کنترل حرارت یکی از پروسه‌های کلاسیک سایبرنتیک است که انسان و سازه‌های ماشینی بر سر آن اشتراک دارند. موضوعی که همچنان برای کامپیوتر، رسانه غالب جهان امروز مشکل بزرگی به حساب می‌آید. «بالا رفتن حرارت بیش از حد باعث می‌شود سرور از کار بیفتد؛ این یعنی ساخت و طراحی سازه‌های مدیریت حرارت همچنان مشکل‌آفرین‌ترین بخش طراحی دیتاسنترها به حساب می‌آید. دیتاسنتر کیفیت انرژی مورد استفاده‌اش را به سرعت تقلیل می‌دهد. مقادیر قابل توجهی الکتریسیته‌ی ارزشمند را مصرف کرده و مقادر بالایی انرژی گرمایی کم‌ارزش تبدیل می‌کند. همانطور که تئوریسین رسانه جولیا ولکوا هم اشاره می‌کند: «محاسبات کامپیوتری سنگین می‌تواند دمای اتاق سرور را به ۳۵ الی ۴۵ درجه سانتی‌گراد برساند که این دما می‌تواند به خرابی سرور منجر شود. عجیب این که تلاش برای رفع این خطر توجه چندانی را به خود جلب نکرده است و محققان بیشتر توجهشان را متوجه ورودی انرژی یعنی الکتریسیته کرده‌اند.»

سرورهای کامپیوتری الکتریسیته‌ی دریافتی را به سه طریق اصلی مورد استفاده قرار می‌دهند. بیشتر این انرژی از خلال محاسبات کامپیوتری به گرما بدل می‌شود. بخش دیگری از این انرژی صرف حرکت پره‌هایی می‌شود که این گرما را دفع می‌کنند. بخش بسیار جزئی این انرژی صرف حرکت دادن الکترون‌ها یا فوتون‌ها روی رابط نت‌ورک می‌شود. طبق اعلام اپراتور فنلاندی دی سی یعنی تلیا، فعالیت ژنراتورهای فعال در دی سی ۲۰۰ گیگاوات‌ساعت گرما به طور سالیانه تولید می‌کند و هر ۱ گیگاوات‌ساعت معادل انرژی تولیدی ۴۱۲ توربین بادی است.

مقادری عظیمی انرژی صرف خنک کردن زمین اتاق‌های سرور می‌شود که به درجه استاندارد صنعتی برسند یعنی از ۴۰ درجه به ۱۰ الی ۲۲ درجه سانتی‌گراد. دیتاسنتر با بالاترین بهره‌وری گوگل در سینت خیسلین بلژیک طوری طراحی شده که در ماه‌های تابستان دمای اتاق‌های سرور به ۳۵ درجه سانتی‌گراد می‌رسد و در نتیجه سالن‌های سرور به اجاق سرور تبدیل می‌شوند که برای حضور افراد مناسب نیستند. به قول دورهام پیترز: «تکنولوژی‌های ظرفی بروز رسانه به اقلیمی‌ترین حالت ممکن هستند.»

دیتاسنتر سینت خیسلین بلژیک.

جرقه‌های الکتریکی افسارگسیخته می‌توانند بسیار مخرب عمل کنند. معبد وستا لااقل ۴ بار به طور کامل سوخت و نابود شد. در سال ۲۰۱۴ یک حادثه معدن متفاوت به وقوع پیوست. یک مزرعه سرور ۵ مگاواتی در بانکوک که مخصوص استخراج بیت کوین بود سوخت و خاکستر شد. علت حادثه آتش‌سوزی الکتریکی بود. براساس اخبار منتشر شده صدها سیستم استخراج بیت کوین از بین رفتند که قیمتشان طبق برآوردها به صدهاهزار و حتی میلیون‌ها دلار می‌رسید.

حادثه معدن بیت کوین بانکوک نشان می‌دهد خطر راه‌اندازی و بهره‌برداری از تجهیزات کامپیوتری با چگالی بالا آن هم در ساختمانی که سیستم ادفاع حریق و زیرساخت الکترونیکی مناسب ندارد چقدر بالاست. ایمن‌ترین و پربازده‌ترین دیتاسنترهای جهان بر روی موقعیت‌های جغرافیایی‌ای با هم رقابت دارند که از نظر سیاسی باثبات باشند، آب‌وهوای خنکی داشته باشند و بیشترین سرمایه‌گزاری را روی زیرساخت شبکه‌های اینترنتی داشته باشند که دسترسی به شبکه‌ی باثبات و سریع را فراهم کنند.

موقعی که بحث روم باستان به میان می‌آید پین می‌نویسد: «آتش مطلوب جایش در معبد و اجاق بود و آتش نامطلوب سر و کله‌اش در حواشی و سرحدات یک جامعه در حال فروپاشی پیدا می‌شد. در شکاف‌ها و ترک‌های شهرهای در حال جدایی از مرکز.» در جهانی که شکاف جهانی دیجیتال روبه‌فزونی است مزرعه سرورهای غیر ایمن مثل معدن بانکوک در ساختمان‌هایی گسترش می‌یابند که استانداردهای ساختمان‌سازی در پایین‌ترین حد است.

دیتاسنتر آن اجاقیست که به دور خودش یکی از فراگیرترین ابرسازه‌های ابرفرهنگی را جمع می‌آورد: اقتصاد داده. از تأسیس اولین کابل تلگراف ترااطلس در جزیره‌ی والنسیا حدود ۱۵۰ سال پیش تا به امروز و تبدیل شدنش به موقعیت استراتژیک مناسب برای میزبانی زیرساخت‌های دیتا تکنولوژی و سرورها، ایرلند در توسعه و گسترش شبکه جهانی تکنولوژی و ارتباطات نقشی کلیدی ایفا کرده است. این جایگاه ایرلند یکی به دلیل موقعیت جغرافیایی‌اش و دیگری به خاطر روابط میانجی‌اش بین کشورها و ملت‌های مختلف است. ایرلند میزبان ساختمان مرکزی اروپایی آمازون، فیس‌بوک، گوگل و مایکروسافت و دیگر شرکت‌های کامپیوتری مهم است. این کشور به خاطر موقعیت جغرافیایی، نرخ مالیاتی و نیروی کار انگلیسی‌زبانش محبوبیت بالایی دارد.

در پایان ۲۰۱۸ دوبلین به بزرگترین خوشه میزبانی داده در اروپا بدل شد و از لندن که ۲۵ درصد بازار اروپا را در دست دارد جلو زد. به همین دلیل ایرلند شاهد گسترش و پخش دیتاسنترهای عظیم در چشم‌انداز شهری و حومه‌ای‌اش است. در حال حاضر ۵۳ تأسیسات دیتاسنتر در ایرلند فعال هستند. توسعه تأسیسات جدید فیس‌بوک و گسترش تأسیستات آمازون و مایکروسافت به این معناست که این عدد تا ۵ سال دیگر دو برابر هم می‌شود.

دیتاسنترهایی که زمانی از چشم‌ها پنهان بودند در حال حاضر در شکل‌دهی اقلیم شهری نقش عمده‌ای به عهده دارند. لایحه‌ای در مجلس ایرلند در دست بررسی است که در صورت تصویب دیتاسنترها را در دسته زیرساخت استراتژیک قرار می‌دهد. یعنی هم دسته‌ی زیرساخت‌هایی همچون جاده و پل.

دیتاسنتر کلونی فیس‌بوک.

اگر دیتاسنتر نتواند آتش همیشه‌سوزانش را روشن نگه دارد نظم و شاکله‌ی جامعه از هم می‌پاشد. مدل کسب‌وکار محاسبات ابری بر حجم و ثبات و بهره‌وری بالا بنا شده است. در می ۲۰۱۷ بالغ بر ۷۵هزار نفر تعطیلات سه‌روزه‌ی خود را از دست دادند چون سرورهای بریتیش ایرویز به مشکل خوردند. مسافرها بارشان را از دست دادند و سردرگمی و اعصاب‌خردی‌ای که حاصل تأخیر و کنسل‌شدن پروازها بود باعث شد در نهایت این شرکت ۱۱۲ میلیون دلار از دست بدهد.

این خاموشی سرورها به دلیل خطای انسانی یک مهندس بود که منبع برق را قطع و سپس به ترتیب اشتباهی مجدداً وصل کرد. این موضوع اتصالی برقی را باعث اخلال در زیرساخت‌های اجرایی بریتیش ایرلاینز شد. بر اساس گزارش ۲۰۱۸ دیتاسنتر جهانی انستیتوی آپتایم بسامد و آسیب‌زایی این اتفاقات رو به فزونی است. همینطور که اتکای ما بر ابر برای ساماندهی و مدیریت اجتماع بالا می‌رود، اتکای ما بر دیتاسنترها برای حفظ و نگهداری انضباط و شاکله‌ی ابر بالا می‌رود.

 همینطور که شرکت‌ها و سازمان‌ها از دیتاسنترهای کوچک و متوسط حجم محاسباتی‌شان را به ابر واگذار می‌کنند ترند جهانی دیتاسنتر به سمت هایپراسکیل دیتاسنتر می‌رود. یک دیتاسنتر عادی می‌تواند صدها سرور فیزیکی و هزاران ماشین مجازی را در خود جای دهد. اما تأسیسات هایپراسکیل باید توانایی پشتیبانی از هزاران ماشین فیزیکی و میلیون‌ها ماشین مجازی را داشته باشد. یک دیتاسنتر هایپراسکیل به طور متوسط ۱۰هزار مترمربع فضا اشغال می‌کند و خیلی وقت‌ها هم فضای مورد نیازش چندین برابر این میزان است. آخرین تأسیسات هایپراسکیل آمازون در دوبلین که منتظر دریافت مجوز برای ساخت‌وساز است هشت ساختمان با فضایی بالغ بر ۱۶۵هزار مترمربع خواهد بود. فضایی معادل با ۲۴ زمین فوتبال.

پیش‌بینی‌ها ناظر بر این است که تا پایان ۲۰۲۱ دیتاسنترهای هایپراسکیل کسری معادل شصت درصد فضای دیتاسنتری جهان را به خود اختصاص خواهند داد. در ایرلند این دیتاسنترهای هایپراسکیل تحت تملک شرکت‌های تکنولوژی عظیم همچون آمازون و گوگل و مایکروسافت و فیس‌بوک هستند.

سیستم گرمایشی منطقه‌ای در تالاگت دوبلین.

سال ۲۰۱۸ شورای شهر دوبلین جنوبی و شرکت آمازون اعلام کردند قرار است در طرح بازیافت انرژی حرارتی تولید پنجمین و جدیدترین دیتاسنتر آمازون در حومه شهری تالاگت با هم مشارکت داشته باشند. براساس بخشی از این توافق آمازون مرکز انرژی مخصوص جمع‌آوری و پخش انرژی گرمایی هدررفته به حومه شهری احداث می‌کند. در فاز اول این مرکز مخصوص توزیع انرژی دیتاسنتر به ساختمان‌های دولتی، مراکز هنری، یک دانشگاه، یک بیمارستان و بالغ بر ۱۷۰۰ واحد مسکونی انرژی‌رسانی خواهد کرد. یعنی مساحتی نزدیک به ۴۴هزار مترمربع برای انرژی به دیتاسنتر وابسته است. این یعنی دی‌اکسید کربن تولیدی تالاگت ۱۹۰۰ تن در سال کاهش می‌یابد.

برای این که یک دیتاسنتر به اصطلاح «سبز» شود دو موضوع را باید در نظر داشت. اولاً ورودی الکتریستیه باید از منبع انرژی تجدیدپذیر باشد. دوماً انرژی گرمایی خروجی باید به ترتیبی مدیریت شود که کمترین دورریز را داشته باشد. از آن‌جایی که دیتاسنترها ۲۴ساعت شبانه‌روز و تمام روزهای سال فعال هستند منبع گرمای پایان‌ناپذیری محسوب می‌شوند. البته این گرما طبقه‌بندی پایینی دارد و زیر ۸۵ درجه سانتی‌گراد است. این گرما پس از گرمایش آب مورد نیاز سیستم گرمایشی منطقه شهری حتی کمتر هم می‌شود.

در دانمارک و آلمان که ساختمان‌ها استاندارد معماری بالاتری دارند سیستم‌های گرمایشی شهری دما پایین (LTDH) با موفقیت به کار گرفته شده‌اند. این سیستم‌ها به طور متوسط به ورودی انرژی با دمای ۵۰ درجه سانتی‌گراد نیاز دارند (برخلاف ایرلند که به ورودی دمایی ۸۰ درجه سانتی‌گراد نیازمند هستند). به عبارت دیگر اگر قرار است این بازیافت گرما بهره‌وری بالاتری داشته باشد ساختمان‌ها باید با بالاترین استانداردهای گرمایشی‌ای ساخته شوند که از سیستم‌های گرمایشی اضافه بی‌نیاز باشند. در تالاگت آمازون کیفیت انرژی گرمایی تولیدشده را از طریق یک پمپ دمایی مرکزی عظیم واقع در مرکز پمپاژی در دیتاسنتر افزایش خواهد می‌دهد.

هوش مصنوعی در مقیاس صنعتی

در سال ۲۰۱۶ دیپ‌مایند بازوی هوش‌مصنوعی شرکت آلفابت اعلام کرد در حال آموزش چندین شبکه نورونی با نوعی از ماشین لرنینگ به نام یادگیری تقویتی است که سرمایش دیتاسنتر گوگل را به آن‌ها واگذار کند. یادگیری تقویتی به گفته ریچارد اس. ساتن و اندرو جی. بارتو به یک ماشین محاسباتی یاد می‌دهد چه کند (چطور از موقعیت به عمل برسد) که سیگنال پاداش عددی را به حد اکثر برساند. به آموزش‌گیرنده گفته نمی‌شود چه کار کند بلکه خود یادگیرنده با امتحان کردن راه حل‌های مختلف کشف می‌کند کدام بیشترین پاداش را دارد.

در دیتاسنترها سرمایش معمولاً به کمک دستگاه‌های عظیم مکانیکی مثل پمپ و خنک‌کننده و برج‌های سردکننده انجام می‌شود. دیتاسنترها محیط‌هایی پویا هستند. هم از نظر پیچیدگی خود سیستم‌ها و هم از این نظر که این سیستم‌ها چطور با محیط خارجی برهم‌کنش دارند (مثلاً وضعیت آب و هوا).

دیتاسنتر گوگل در دوبلین.

هر دیتاسنتر از نظر معماری، شرایط و اقلیمی که در آن قرار دارد منحصربه‌فرد است. بنابراین معماری فیزیکی و معماری سیستم‌های دیتاسنتر که برای یک شرایط مناسب است برای دیگری به هیچ‌وجه مناسب و قابل به‌کارگیری نیست. الگوریتم دیپ‌مایند هم آموزش یافته که از سری داده‌های تولیده شده‌ در عملیات‌های دیتاسنتری گوگل و در کنار آن‌ها از میلیون‌ها سناریو بالقوه و شبیه‌سازی استفاده کند تا در نتیجه هوش عمومی آن بر مبنای آزمون و خطا توسعه پیدا کند.

در سال ۲۰۱۸ گوگل اعلام کرد که سیستم‌های سرمایش را با موفقیت به این الگوریتم محول کرده و در حال حاضر این هوش مصنوعی مسئول سرمایش در برخی از دیتاسنترهای گوگل است. این هوش مصنوعی نتایج قابل توجهی به دست آورده است و سالانه سی درصد در مصرف انرژی دیتاسنترهای تحت کنترل خودش صرفه‌جویی می‌کند.

به گزارش گوگل این اولین بار است که یک هوش مصنوعی منحصراً مدیریت یک عملیات صنعتی در چنین ابعادی را بر عهده می‌گیرد. به گفته دن فوئن‌فینگر یکی از تکنیسین‌های دیتاسنتر گوگل می‌گوید: «تماشای این که چطور هوش مصنوعی از شرایط محیطی به نفع سرمایش بهتر و به‌صرفه‌تر استفاده می‌کرد واقعاً متأثرکننده بود. هوش مصنوعی از شرایط سرمای زمستان برای تولید آب سردتر از حد معمول استفاده می‌کرد که انرژی مورد استفاده برای سرمایش دیتاسنتر را به میزان قابل توجهی کاهش می‌داد. قوانین و شرایط به مرور زمان بهبود پیدا نمی‌کنند منتها هوش مصنوعی در طول زمان بهبود پیدا می‌کند و در استفاده از شرایط متبحر می‌شود.

از نظر گوگل این سیستم ورای سرمایش دیتاسنتر هم قابل استفاده است. می‌شود از این هوش مصنوعی برای کنترل دیگر فاکتورهای دیتاسنتر هم استفاده کرد. حتی می‌شود از آن برای خنثی‌کردن اثرات تغییرات اقلیمی هم استفاده کرد. آیا می‌شود گفت این الگوریتم‌های ماشین‌ لرنینگ دارند نقش باکره‌های وستا را از هیزم‌دهی گرفته (استخراج نفت و گاز) تا برافروخته نگاه داشتن (سیستم‌های توزیع گرما) برای این اجاق‌های همیشه‌سوزان مدرن، دیتاسنترها، بازی می‌کنند؟

اجاق داده‌ها

الگوریتم مدیریت دیتاسنتر دیپ‌مایند مشهورترین مثال از سیستم مدیریت هوش مصنوعی دیتاسنتر است. بعید نیست آمازون هم سیستم مشابهی را به کار بگیرد (البته اگر از قبل چنین کاری نکرده باشد). بعید نیست بالاخره روزی سیستم‌های سرمایشی دیتاسنتر تالاگت نیز به یک هوش مصنوعی سپرده شود. باید دید فعال‌سازی یک هوش مصنوعی در ابعاد صنعتی تحت تملک بخش خصوصی در حوزه مدیریت انرژی شهری چه تبعاتی دارد.

فرض کنیم یک هوش مصنوعی قرار است خدمات شهرداری ارائه دهد. این هوش مصنوعی احتمالاً برای حفظ تعادل اقلیم‌شناختی میان انسان و غیر انسان آموزش می‌بیند (یا بهتر است ببیند). به طور مثال یک هوش مصنوعی مسئول توزیع گرمایش در یک حوزه شهری می‌تواند فرآیندهای سایبرنتیک مشترک در آتش، انسان و ماشین را مشخص کند و مخرج مشترک بگیرد. می‌تواند مصرف انرژی گرمایش خانه‌های مسکونی مشخصی را پایین بیاورد تا از خاموشی یک دیتاسنتر جلوگیری کند. اگر بخواهم دقیق‌تر مثال بزنم می‌تواند از مدل‌های پیش‌بینی شرایط جهانی آب‌وهوا استفاده کند و این اطلاعات را با مدل‌های ردپای کربنی ترکیب کرده و در کنار آن داده‌های مربوط به شرایط سکونت خانوارها را مد نظر قرار دهد (خانه هستند؟ تعطیلات هستند؟ اصلاً کسی در این ساختمان زندگی می‌کند یا هنوز به فروش/اجاره نرفته است؟) تا بدین ترتیب در نهایت منابع انرژی گرمایشی یک حوزه شهری را به‌صرفه مدیریت کند. مدیریتی که حیوانات، گیاهان، و کاربران مکانیکی را هم مد نظر قرار دهد.

یک هوش مصنوعی تحت تملک شرکت خصوصی اما اهداف متفاوتی را دنبال می‌کند. اهم آن حفاظت و امنیت اطلاعات.

در ظاهر استفاده از بازیافت انرژی گرمایی دیتاسنتر تالاگت آمازون برای توزین گرمایش خانگی در حوزه شهری ایده‌ی خیلی خوبی است. اگر این ایده به درستی به کار بسته شود می‌تواند الگویی باشد برای توسعه دیتاسنترها به عنوان اجاق همیشه‌سوزان شهرها در سراسر جهان. حالا که اجتماعات انسانی در حوالی این اجاق‌های عظیم مدرن گرد هم می‌آیند و از آن تغذیه می‌کنند به نظر می‌رسد وارد مرحله‌ی جدیدی از شاکله‌بخشی جوامع به دست آتش هستیم. برای رومیان باستان آتش آتشدان وستا نمادی از اجاق تمدن شهری بود. اما این اجاق‌های مدرن نمادی از حفظ منافع بخش خصوصی است. می‌توان گفت شهرهای هوشمند از لوله‌های آب گرم خانه‌هایمان در حال شکل‌گیری است؟

همینطور که در تولید انفجاری داده در حال پیشی‌گرفتن از پارادوکس جونز هستیم تولید گرما هم به طور انفجاری رو به افزایش است. جامعه جهانی به کوره‌ی داده‌سوزی بدل شده است که گرما به اتمسفری سرازیر می‌کند که خیلی وقت است ظرفیتش پر شده است. به گفته‌ی تئوریسین رسانه نیکول استاروسیلسکی: «برای توصیف تغییرات تکنولوژیک مدرنیته بهترین زبانی که می‌شود به کار برد زبان ترمودینامیک است. انتروپی دمایی رو به افزایش است و در نتیجه هر لحظه به مرگ دمایی نزدیک‌تر می‌شود.» یه به قول جان دان شاعر فقید:

«آتش هر بیننده‌ای را شیفته می‌کند

و سرنوشت شیفتگان آتش سوختن و آتش شدن است.»

در همین مورد بیشتر بخوانید:

هوش مصنوعی: ترس‌ها و امیدها

سفید کاغذی

جدیدترین شماره کاغذی سفید را بخرید

شماره ۳: پری‌زدگی

خرید این شماره