هشت روش قرون وسطایی برای تشخیص یک ساحره

یکی از موضوعاتی که همیشه در زمره‌ی علاقه‌مندی‌های اساسی من بوده، افسانه‌های مربوط به جادوگران و برخوردهاییست که به سبب  باور به وجود ایشان در جوامع قبلی ایجاد شده. البته نه به این دلیل که علوم خفیه مدنظر من باشد که بلکه واکنش‌های تندروانه‌ی مردم بر اساس چنین خرافاتی برایم جذاب می‌نموده و هنوز خواندن آن بخش‌هایی از تاریخ که چنین اشاراتی دارد، توامان به گریه و خنده‌ام می‌اندازد.

تصویر زنان ساحره یکی از ماندگارترین خاطرات جمعی‌ای است که اروپای قرون وسطی ارمغان اذهان بشریت کرده. همان پیرزنان درازدماغ با خال‌های گوشتی که سوار بر جاروهایشان منبع اصلی تمامی شرارت‌هایند و بیشتر قصه‌های پریانیِ حالا هم هنوز در لایه‌های زیرین خود مروج ایده‌ی گناهکاری ایشانند.

زنانی تنها که چون از جامعه تک می‌افتادند ساحره شناخته می‌شدند. که بسیاری‌شان امروز ستودنی و احترام‌برانگیزند ولی در آن دیروزهای تاریک به دلیل کوچکترین درگیری با همسایگانشان اعدام می‌شدند؛ واکنشی که کلیسا برای استفاده از ایذا و وحشت آفریده بود تا نارضایتی چنین برش‌هایی از جامعه را سرکوب بگرداند. چه بسا که بعضی از ایشان یحتمل میراث‌دار فرهنگ قدیم پاگانی هم بوده باشند ولی بسیاری دیگر حتی از این اتهام هم مبرا بودند و فقط به قتل می‌رسیدند چون قرار بود پند غم‌انگیزی باشند که وجوب عقلانیت را به نسل‌های بعدی آموزش بدهند.

پس با هم هشت روش اصلی‌ تشخیص ساحره‌ها در قرون وسطی را مرور می‌کنیم که به پشتوانه‌ی همین روش‌ها ده‌هزار زن بی‌گناه در بازه‌ای از قرن چهارده تا هفده به قتل رسیدند. اصل این نوشته‌ از مقاله‎ای از خانم Willow C Winsham برگرفته شده که ایشان در کنار تحقیقاتشان در زمینه‌ی تاریخ جادوگری، رمان‌نویس هم هستند.

از آزمودنشان با آب

مرسوم ترین متد تشخیص یک ساحره آزمایش غرق‌آب کردن بود. بدین صورت که مظنون را با طنابی بسته به کمرش به حوضی یا که آب روانی می‌انداختند. اگر غرق می‌شد که بی‌گناه بود ولی در صورتی که شناور می‌ماند ساحرگی‌اش اثبات می‌شد چون آب پسش زده و تن گناهکارش را نپذیرفته.

سابقه‌ی این روش تشخیص ساحره‌گان به «بدفوردشایر» در انگلستان 1612 باز می‌گردد که استاد اعظمی به نام «انگر»، «مری ساتن» را به قتل احشام خویش متهم کرد و به آبش انداخت. مری اول کمی در آب فرو رفت ولی زود شناور شد و هر چه چرخ زد و هر چه طناب را بالا و پایین داد آب نپذیرفتش که گناهکاری‌اش به همه اثبات شد تا خودش و مادرش را در هفت آوریل 1612 دار بزنند.

از پیدا کردن مهر ابلیس بر تنشان

باوری وجود داشت مبنی بر این که شیطان  هر کسی که هم پیمانش باشد را با  پنجگانش لمس می‌کند و  مهر می‌زند و علامت خودش را بر تن او  باقی می‌گذارد. علامتی که هر جای بدن می‌توانست باشد ولی اکثرا در  پس پلک‌ها یا که زیربغل یا هر شکاف و روزنه‌ی دیگری از نظرها پنهان می‌ماند. هر عارضه‌ی پوستی‌ای اعم از ماه‌گرفتگی یا خال یا زخم  می‌توانست محل شک باشد، پس برای شناسایی هر جا را که  بد گمان می‌شدند با تیزی سیخ می‌زدند که اگر خون بیرون نمی‌زد یعنی آن نقطه مهر ابلیس بر تن ساحره‌ی خدمتکارش بوده.

در «نیوکاسل» 1649 داروغه‌ای یک سیخ‌زنِ اسکاتلندیِ بدنام را فراخواند و  وعده کرد که به ازای کشف هر ساحره بیست شلینگ به او دستمزد خواهد داد. بدین ترتیب سی زن دستگیر شدند که اتهام جادوگری یک یکشان اثبات شد. گرچه کلنل «هابسن» با اصرار خودش جان یکی از زنان خوب‌صورت و باوقار را نجات داد و خواست اجازه بدهند تا از وحشت آن بانو کاسته شود تا یکبار دیگر مورد محک قرار بدهندش. این بار با فرو رفتن سوزن به ران، خون فواره زد و سیخ‌زن با این رسوایی بیست شلینگ از دستمزد خودش را از دست داد.

از لو رفتن اجنه‌ی خانگی‌شان

روشن است که هر حیوانی که در حوالی یک ساحره باشد، ممکن است جنی باشد در پوستینی فریبکار. این اجنه‌ی خانگی که یار و یاور ساحر‌ه‌گان در هنگام انجام اعمال شرورانه و شیطانی بودند، در بیشتر اوقات یا وزغ بودند یا گربه یا خرگوش و البته دیده شده بود که ساحره‌گانی  اجنه‌ای در لباس مار  یا حتی سگان سیاه داشتند. گفتنی است که خانگی‌ها می‌توانستند در قالب انسان هم حضور داشته باشند، ولی در هر حال و با هر شکل و قیافه‌ای ایشان شیاطینی بودند همیشه تحت امر شخص ابلیس.

در «اسکس» قرن شانزدهم  زنی به نام «آگنس واترهاس» بر سر دار رفت، زیرا که گربه‌اش «شیطان» (که بنا بر روایات بعدتر مسخ به وزغ شد)  به فرمان او گاو و خوک همسایه را کشت  و انبار خوراک و نوشیدنی‌های او را ویران کرد، فقط به بهانه‌ی قطره‌ای خون و قدری شیر. حال که دختر جوانی شهادت می‌داد جنی پلید  دیده که واترهاس در قالب سگی سیاه و دیوچهر  گسیل کرده و البته شهادت دختر واترهاس هم بر وجود همان جن تغییرشکل‌یافته صحه گذاشت. بعد از جمع‌آوری شواهد واترهاس اعدام شد تا اولین ساحره‌کشی رسمی انگلستان در 29 جولای 1566 صورت بپذیرد.

از کارگری نفرین‌های‌شان

در همه حال باید با ساحره‌ها محترمانه رفتار می‌شد چون اگر ساحره‌ای کسی را نفرین می‌کرد، بیماری و شومی پشت هم پیش می‌آمدند و او قربانی حوادثی می‌شد که هرگز قابل توضیح نبودند. احشام و حیواناتش تلف می‌شدند، خوردنی‌ها و نوشیدنی‌هایش تباه می‌گشتند و بچه‌هایش مرض می‌گرفتند و اگر بخت یارش بود شومی فقط در همین اندازه دامنگیرش می‌شد وگرنه نفرین ساحره‌ها با هیچ معیار زمینی‌ای قابل توضیح نبود و شیاطین حتی در اتاق خوابش هم رهایش نمی‌کردند و از همه راه به شکنجه‌دادنش ادامه می‌دادند.

در 1665 «رز کولندر» و «امی دانی» را به دستاویز مریض‌کردن هفت بچه در لوئستافت دستگیر کردند که هفت روز بعد از اثباتِ جرمشان اعدام شدند.

از پیدا شدن سینه‌‌گاه‌های پلیدشان

هر نابهنجاری فیزیکی‌ای بر تن ساحره‌ها می‌توانست ردی از سینه‌گاه شیطانی‌شان باشد که برای شیر دادن اجنه‌ی خانگی‌شان استفاده می‌شد. البته این روش را نبایست با روش یافتن مهر شیطان یکی دانست و این‌بار هر برآمدگی یا حتی چین‌خوردگی اضافی‌ای می‌توانست شک‌برانیگز باشد.

معروف است  شکارچی بدنام جادوگران یعنی ژنرال «متیو هاپکینز»، حتی با توضیحی چون بواسیر قانع نمی‌شد و هر زخم‌گاهی که گوشت اضافه زده بود را سینه‌ای شیطانی می‌دانست و اصرار داشت که هر عذر این‌چنینی نمی‌تواند مربوط باشد

از ناتوانی‌شان در خواندن دعای ربانی

از همه انتظار می‌رفت که بتوانند دعای ربانی (یا موعظه‌ی بالای کوه مسیح) را قرائت کنند ولی روشن بود که ساحره‌ها به علت شرارت ذاتی‌شان از پس چنین کاری برنمی‌آمدند. پس اگر متهمی دعای ربانی یا که بخش‌های دیگری از کتاب مقدس را نمی‌توانست قرائت کند بی‌گمان از هم‌قطاران ابلیس بود.

«جین ونهم» هم با همین ادله در سال 1712 محکوم به مرگ شناخته شده هرچند که سر «جان پاول» بر او شفقت ورزید و  دخالت کرد تا مجازاتش به تعویق بیفتد و نهایتا هم بعد از شب‌نامه‌های آتشینی که طرفداران بخشش و طرفداران مجازات رد و بدل کردند، خبر بخشش سلطنتی رسید و جین از اتهامش مبرا شد، در محافظت ارل «کوپر» زندگی کرد تا که در 1729 به مرگ طبیعی مرد.

از راه توزینِ ایشان

یکی دیگر از روش‌های اثبات گناهکاری ساحره‌ها توزین ایشان بود. چنانکه ساحره‌ها به سبب فقدان روح در بدن‌شان باید از یک فرد عادی که روحش را به ابلیس نفروخته بود سبک‌تر می‌نمودند. بدین ترتیب هر متهمی که از کتاب مقدس سبک‌تر بود گناهنکاری‌اش حتمی بود و اگر نه اثبات می‌شد که هنوز روح در جسمش هست و ساحره نیست.

در «سیلم» از «ماساچوست» مظنونی را  در ترازویی قرار دادند که وزنه‌اش انجیلی‌ با‌فلزبسته‌شده بود. در «اودواتر» هلندِ قرن شانزدهمی نیز خانه‌ی توزین معروفی وجود داشت که متهمان به ساحره‌گی را از دور و نزدیک (حتی از آلمان و مجارستان) می‌آوردند تا بلکه بی‌گناهی‌شان اثبات شود.  مظنونین  یکی یکی روی کفه‌ی ترازو می‌ایستادند و همان طور که بازجویی می‌شدند وزنه‌های چدنی هم در کفه‌ی دیگر قرار داده می‌شد و اگر در پایان توزین بی‌گناهی‌شان معلوم می‌شد گواهی‌ای دریافت می‌کردند که به پاکی‌شان شهادت می‌داد.

از اشک‌ تمساحشان

یکی دیگر از حقایق پذیرفته شده این بود که یک ساحره هرگز نمی‌تواند اشک واقعی بریزد. نه فقط به آن دلیل که ابلیس رنج شکنجه را برایش قابل تحمل می‌کند، که زیرا ساحره‌ها به معنای واقعی کلمه انسان نبودند و نبایست تصور می‌شد که احساساتشان مثل انسان‌ها برانگیخته می‌شود.

در «مالوس مالیفیکاروم» (یا «پتک جادوگران» که رساله‌ای بود چاپ شده در 1487و هدف اصلی‌اش رد سیستماتیک افرادی بود که کوشش می‌کردند این تصور را به مردم بقبولانند که جادوگری (ویچ کرافت) وجود خارجی ندارد) ذکر شده که بازجویان باید حیله‌های ساحران را در ایجاد اشک‌های مصنوعی بشناسند و مثلا نگذارند که ایشان با تف‌هایشان اشک جعل کنند.

سفید کاغذی

جدیدترین شماره کاغذی سفید را بخرید

شماره ۳: پری‌زدگی

خرید این شماره